KUT’ÛL AMÂRE ZAFERİ VE HALİL PAŞA.

1- Halil Paşa Kimdir ?

Halil Paşa, 1882 şehrinde İstanbul’da doğmuştur. Enver ve Nuri Paşa’ların amcasıdır.Harp Akademisi’nde Mustafa Kemal ile sınıf arkadaşlarıydı.1905 senesinde mümtaz yüzbaşısı olarak Harp Akademisi’nden mezun olmuştur. O tarihten itibaren İttihad Ve Terâkki Cemiyeti’ne üye olmuş ve İttihâd Ve Terâkki’nin ileri gelenlerinden olmuştur. 1913 tarihinde İstanbul Merkez Komutanlığı’na atanmıştır. 1916 tarihinde Irak cephesinde Osmanlı ordusu ile İngiliz ordusunun karşı karşıya geldiği ve İngilizlerin ağır kayıplar verdiği ‘Kut’ûl Amâre’ zaferinde 6. Ordu komutanı olarak görev yapmış ve bu zaferle ünlenmiştir. Bununla birlikte 1917 tarihinde Kafkas İslâm Ordusu’nda görev yapmıştır. 1918 yılında Mondros Müterekesin’de Bekirağa Bölüğü’nde hapis yatmış, buradan kaçmıştır. 1919-1921 tarihleri arasında Enver Paşa ve diğer ittihatçılar ile İttihad Ve Terâkki’yi tekrardan canlandırma faaliyetlerinde bulundu¹. 1920 yılında SSCB hükümetinin, Ankara hükümetine para ve silah yardımlarını Türkiye’ye getirme görevini üstlendi. 1924 tarihinde Türkiye’ye dönmüştür. 1934 yılında ‘Kut’ soyadını almıştır. Bu tarihten itibaren pek öne çıkmamış, durgun bir kişi olmuştur. 1957 tarihinde vefat etmiştir. 

HALİL PAŞA VE KUT ZAFERİ

Osmanlı ordusu, 1915 sonlarına doğru Irak cephesinde İngilizlerle çetin bir harbe tutuşmuş, bu cephede Tümgeneral Townshend’in komuta ettiği 6. Poona(Hint) tümeni ile çarpışmıştır. 9 kolordu komutanlığı yapan Miralay Nurettin Bey’in yerine dönemin Albay rütbesini taşıyan Halil Bey gelmiştir ². Halil Bey, Enver Paşa tarafından çıkarılan kararname ile Mirlivalığa yükseltildi ³. İngilizler, Felâhiye’yi almak için kuşattı, VI. Ordu Komutanı Halil Paşa burada İngilizlere karşı direndi ve İngilizler karşında büyük bir galibiyet aldı⁴. Ağır yenilgiler alan İngilizler, Türklerle anlaşma kararı aldı⁵. Kut şehrini birçok kez kuşatan İngiliz birlikleri, teslim oldu. Saha önce Beyt-i İsa mevzilerini kaybeden İngilizler, şimdi de Kut şehrini kaybetmektedir. 

KUT ŞEHRİNİN TESLİMİ

İngiliz birliklerinin komutanı General Townshend, 26 Nisan 1916 tarihinde Türk birlikleri ile teslimiyet hakkında görüşmelere başlanmıştır ⁶. Townshend, İngiliz kuvvetlerinin erzağı kalmadığını belirtmiş, ellerinde bulundurdukları silah, cephane ve bir milyon sterlini, Türklere teslim edileceğini belirtmiştir⁷. Halil Paşa ise kayıtsız şartsız teslim olmalarını da ayrıca belirtmiştir. İki komutan 26-27 Nisan tarihinde ortak bir müzakere ile taraflar anlaşmıştır⁸. Kut şehri İngilizlerden alınmış, İngiliz birlikleri esir edilmiştir. Bazı kaynaklarda bu olay, Osmanlı’nın son zaferi olarak anılmaktadır. Bu galibiyeti için Harp Mecmuası’nda “Nasır Minallahı Ve Feth Karib” başlıklı bir bildiri yayınlanmıştır⁹. 

¹ Murat Bardakçı, Enver, 

² Mehmet Emin Dinç, Kûtü’l Amâre’nin Muzaffer Komutanı Halil Kut Paşa, s. 86

³ ATASE Arş. 5/10677, Kls.4274, Dos. H-11, Fih.1-67;Görgülü, THTDAGKB s. 408; Selçuk, YSR, c.I, s. 165; sabîs, a.g.e., c.III, s. 157; TTK,-KOA, II-383

⁴ ATESE Arş. 5/4579, Kls. 4490, Dos. H-33, Fih. 133; Moberly, a.g.e. c.II, s. 450

⁵ ATASE Arş. 5/10481, Kls.3644, Dos.H-42 Fih. 1-31; Bitmeyen Savaş, s. 182

⁶ Genkur Atase, BDHTHIİC, s. 777; Bitmeyen Savaş, s. 183-184. 

⁷ Mehmet Emin Dinç, Kûtü’l Amâre’nin Muzaffer Komutanı Halil Kut Paşa, s. 89. 

⁸ Mehmet Emin Dinç, a.g.e., s. 89

⁹ “Altıncı Ordu Komutanı Halil Paşa”, Harp Mecmuası, Sayı 8.